Afgelopen vier jaar is binnen het ZonMw programma ‘Onbedoelde zwangerschap en kwetsbaar (jong) ouderschap’ intensief gewerkt aan het voorkomen van onbedoelde zwangerschap bij jongeren in het voortgezet speciaal onderwijs (vso) en middelbaar beroepsonderwijs (mbo) in de gemeenten Leiden en Alphen aan den Rijn. Door middel van een integrale aanpak en structurele, lokale samenwerking tussen onderwijs, zorg, beleid en onderzoek zijn er waardevolle inzichten opgedaan. Daarnaast is er een Toolbox Preventie Onbedoelde Zwangerschap (POZ) ontwikkeld.
Deze week hebben wij de eindrapportage bij ZonMw ingediend. De belangrijkste uitkomsten?
In een viertal jaarcycli werkten we toe naar een evidence- en practice-based integrale aanpak onbedoelde zwangerschap voor het vso en mbo. De evaluatie en leerervaringen van een cyclus zijn gebruikt om verder te prioriteren en doelen (bij) te stellen. De belangrijkste inzichten zijn als volgt:
- Leerlingen en studenten beschikken na afloop over aantoonbaar meer kennis van soa’s.
- Activiteiten worden positief gewaardeerd (gemiddeld rapportcijfer: 6,8; spellen 8,1; vragenuur 7,4).
- De toepassing van de Gezonde School-aanpak is in de loop der jaren verbeterd.
- Begeleiding door de GGD, inclusief scholing, blijkt essentieel voor succesvolle implementatie.
- Er is meer ruimte ontstaan voor gesprekken over seksuele gezondheid en de rol van ouders.
- Aandacht voor seksuele diversiteit en weerbaarheid is noodzakelijk: 15% van de jongeren identificeert zich als niet-heteroseksueel; 56% heeft een relatie (gehad).
- Het werken in teamverband draagt bij aan continuïteit bij personele wisselingen.
- Er is behoefte aan uitbreiding van het netwerk en doorontwikkeling van de toolbox naar het regulier voortgezet onderwijs.
Daarnaast zijn vanuit het leernetwerk een aantal producten ontwikkeld:
De toolbox Preventie Onbedoelde Zwangerschap
De Toolbox POZ is een praktisch instrument voor onderwijsprofessionals in het vso en mbo. De toolbox bevat onder andere:
✔ Lesprogramma’s, werkvormen en voorlichtingsactiviteiten
✔ Tips voor professionals
✔ Handvatten voor signalering en het ontwikkelen van schoolbeleid
✔ Inspirerende ervaringsverhalen van leerlingen, docenten en zorgprofessionals
De materialen sluiten aan bij de vier pijler van de Gezonde School-aanpak en zijn direct inzetbaar.
🎬 Bekijk ook de introductievideo: Instructievideo toolbox
📦 Ga direct naar de toolbox: Toolbox POZ.
Inzichten uit het leernetwerk
Naast het onderzoek is in de regio een leernetwerk opgezet, waarin onderwijs, beleid, zorg en onderzoek hebben samengewerkt.
Wat werkte goed:
- Groeiende samenwerking op inhoud, taakverdeling en zichtbaarheid
- Actieve werkgroepen en betrokkenheid bij besluitvorming
- Lokaal netwerk opgebouwd met samenwerking vanuit verschillende invalshoeken
Aandachtspunten:
- Noodzaak tot heldere rolverdeling en gedeelde verantwoordelijkheid
- Structurele borging van samenwerking vereist langdurige inzet
Het leernetwerk blijft voortbestaan onder regie van de GGD Hollands Midden
Het volledige document met geleerde lessen is hier te downloaden.
Wil je zelf aan de slag met het starten van een nieuw leernetwerk? Hier vind je een handreiking voor samenwerken in een leernetwerk.
Dit project is een samenwerking tussen: Awgp Lumens, CenteringZorg, gemeente Leiden, gemeente Alphen aan den Rijn, GGD Hollands Midden, KNOV, mboRijnland, SOA Aids Nederland/Rutgers, Stichting ExPex ervaringsdeskundigen, TNO, Verloskundige coöperatie LEO, Vso Leystede, Vso Prisma, Vso Rijnstroom College en Reos.