Dat zijn de belangrijkste conclusies van een thema-avond Wijkgericht werken ouderen in de regio Amstelland. Het was een initiatief van de Alliantie Ouderenzorg met begeleiding van Reos. Ruim 70 huisartsen, casemanagers, POH- ouderen, ouderenadviseurs, wijkverpleegkundigen en specialisten ouderengeneeskunde deden mee aan deze online bijeenkomst.

Herkenning

Het doel van de avond was zorgen voor meer bewustzijn dat zogenoemde Advanced Care Planning (ACP) een belangrijk onderwerp is. Die missie is ruimschoots geslaagd.

De professionals uit alle disciplines herkenden de aangrijpende casus die externe spreker, arts, (specialist ouderengeneeskunde) en filosoof Bert Keizer, inbracht. Een 96-jarige, medisch en sociaal heel kwetsbare man, waarvan de wensen niet bekend zijn, komt na een incident in het ziekenhuis. Een plek die hem niet beter maakt, wel slechter. Vanuit het ziekenhuis kan hij niet meer terug naar huis, maar gaat naar een verpleeghuis, waar hij heel kort daarna overlijdt. 

‘In dit voorbeeld werd schrijnend zichtbaar dat iedereen die er bij betrokken was, vanuit zijn eigen rol zijn best had gedaan. En toch had iedereen gewenst dat het anders was gelopen, dat deze man thuis had kunnen blijven’, zegt huisarts Els Licht. ‘Het was mooi te zien dat we ons er allemaal van bewust zijn dat we door deze behandelwensen beter in beeld te krijgen een grote slag in kwaliteit van leven kunnen maken.’

Drempels 

Dat betekent niet dat dat gemakkelijk is. Er zijn nogal wat drempels en voorwaarden om die behandelwensen goed in beeld te krijgen en te houden. Die drempels zitten op verschillende niveaus. Hoe voer je zo’n gesprek en wie doet dat? Hoe zorgen we dat de behandelwensen ook bij iedereen in het dossier komen? Want daar blijken zowel technisch als ook qua privacy/AVG nogal wat obstakels bij. 

Geen gemakkelijke gesprekken

‘Het zijn geen gemakkelijke gesprekken. Het is een onderwerp waar een taboe op rust’, constateert Monique Nio, specialist ouderengeneeskunde bij de Zonnehuisgroep. ‘We zijn in Nederland niet gewend om over de dood te praten. Alles kan beter worden gemaakt. Waarbij het begrip ‘beter’ nauwelijks ter discussie mag staan. Het vraagt nogal wat vertrouwen én gesprekstechnieken om daar achter te komen. ‘Schrijf je me af?” denken sommigen snel. Het meest ideaal zou zijn wanneer iemand eerst met de eigen familie de behandelwensen bespreekt. Maar eigenlijk kan iedereen het gesprek openen als de gelegenheid zich voordoet. De wijkverpleegkundige die regelmatig over de vloer komt of de ouderenadviseur kan gewoon eens vragen:  ‘Heeft u wel eens nagedacht over…? Familie kan ook vaak heel dwingend zijn, waardoor het lastig kan zijn voor iemand de echte eigen wensen uit te spreken. En dan heb je nog de groeiende groep zorgmijders. Zij raken vaker in een crisis, maar hebben meestal slecht ziekte inzicht.’

Inschatten

Als er een opening is tot gesprek is het belangrijk om daar een vervolg aan te geven met de huisarts of specialist ouderengeneeskunde bijvoorbeeld. ‘Mensen kunnen zelf moeilijk inschatten wat een verblijf in het ziekenhuis of op de IC in jouw situatie zou kunnen betekenen.  Er spelen zoveel factoren mee. Andere aandoeningen, hoeveel medicijngebruik, heeft iemand decubitus? En hoe functioneert iemand sociaal, hoe mobiel is iemand, hoe goed hoort en ziet iemand, wat is de voedingstoestand en hoe kwetsbaar is iemand psychisch of cognitief? En hoe staat iemand in het leven? Wil iemand nog koste wat het kost de bruiloft van een kleinkind halen? Of staat de eigen waardigheid voorop? Het is ook niet iets wat eenmalig is, de behandelwensen in beeld krijgen. Mensen kunnen er uiteraard anders over gaan denken’, zegt Els Licht die zich realiseert dat ook professionals zelf anders naar de eigen rol moeten gaan kijken. ‘Als huisartsen zijn we meestal vooral reactief. Als iemand zelf met de vraag komt of met een euthanasieverklaring dan heb je hier wel een gesprek over, maar het is lastig om er spontaan over te beginnen. Terwijl dit echt een pro-actief onderwerp is. Dat kun je niet pas voeren als er een crisis is.’

Hoe verder?

Het bestuur van de Alliantie ouderenzorg heeft het groen licht afgelopen week gegeven om hier in 2021 een project van te maken.

• Scholingspakket. Hoe breng je het ter sprake? Wie? En wat dan?
• Welke partijen zijn betrokken en wie heeft welke rol?
• Hoe borgen we dat die behandelwensen ook wordt uitgevoerd? Ook familie moet het weten, of die buurman als dat de enige contactpersoon is.
• Hoe zorgen we dat de wensen ook worden vastgelegd op de belangrijke plekken zoals ook bij de ambulancedienst?

‘Het is een moeilijk en belangrijk onderwerp met veel impact’, zegt Monique Nio. ‘Iedereen wil dit het liefst morgen geregeld hebben.’ Els Licht: ‘Het is mooi te zien dat dit echt vanaf de werkvloer ontstaat. Dat we allemaal beseffen dat we hiermee een grote slag in de kwaliteit van leven en zorg kunnen maken.’