Eenzijdige aandacht voor gezondheidsklachten draagt het risico met zich mee dat financiële problemen blijven bestaan en dat mensen langzamer of niet genezen. “Mensen met geldtekort hebben niet altijd het geld om gezond te eten, voldoende te sporten of de eigen bijdragen te betalen. De samenhang van problemen kan het begin zijn van een neerwaartse spiraal. Een integrale aanpak is het beste”, zegt Nadja Jungmann, lector schulden en incasso aan de hogeschool Utrecht.

Onderzoek bij Zorggroep Almere
Internationaal groeit de hoeveelheid wetenschappelijke artikelen over de samenhang gestaag. In Nederland is nauwelijks onderzoek beschikbaar. Met subsidie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voert Zorggroep Almere met 19 gezondheidscentra en huisartsen in loondienst samen met het lectoraat schulden & incasso een project uit gericht op signalering en verwijzing. 

‘We moeten oppassen dat we niet allerlei zaken op het bordje van de huisarts leggen en hem daar verantwoordelijk voor maken. Tegelijkertijd is de huisarts vaak het eerste aanspreekpunt.’

“Doel van het project is om huisartsen te voorzien van een interventiepakket geldzorgen waarmee zij en praktijkondersteuners met (zeer) beperkte inspanningen financiële problematiek  van patiënten vaker kunnen signaleren en kunnen verwijzen”, vertelt Jungmann. “We beogen daarmee dat we situaties terugdringen waarin aanhoudende financiële problematiek bijdraagt aan het ontstaan, aanhouden of verergeren van gezondheidsproblemen en/ of doorwerken in de gezondheidsbeleving.

We moeten oppassen dat we de huisarts niet van alles toeschuiven en het  zijn verantwoordelijkheid maken. Tegelijkertijd blijkt uit ervaring dat een advertentie in een huis-aan-huisblad er niet voor zorgt dat mensen naar schuldhulpverlening gaan. De huisarts is, samen met de deurwaarder, vaak toch de eerste persoon die zij spreken.
We bespreken met de Almeerse huisartsen wat ze tegenkomen in de spreekkamers aan geldzorgen.  Aan patiënten, waarvan huisartsen weten dat zij kampen met schulden, vragen we in hoeverre zij het idee hebben dat hun financiële problemen doorwerken op hun gezondheid en wat zij een passende en wenselijke rol van de huisarts vinden. 

Huisarts: informatieverstrekker en verwijzer
Je kunt bijvoorbeeld denken aan de rol van de huisarts als informatieverstrekker en verwijzer. Na het gesprek in de spreekkamer kan de huisarts naast de informatie die hij per e-mail verstrekt over een keelontsteking ook een pdf versturen met wegwijsinformatie over wat te doen bij financiële problemen. In de wachtkamer kun je op het tv-scherm laten zien: ‘Wist u dat financiële zorgen kunnen leiden tot gezondheidsklachten?’ 

Sommige huisartsen verwijzen nu door naar een wijkteam, anderen niet. Er is geen richtlijn voor. Het ligt dus echt aan de individuele huisarts of die wel of niet verwijst. Een issue dat meespeelt is dat huisartsen gewend zijn een terugkoppeling te krijgen. Wijkteams zijn het doorgaans niet gewend terug te koppelen. Hierin willen we samen met de betrokken partijen een voorstel voor doen om dit beter in te richten.

‘Doenvermogen’ en schulden
Schuldenproblematiek speelt in het bijzonder in achterstandswijken. De huisartsen die daar werken zijn vaak ook het drukst op andere gebieden, bijvoorbeeld met leefstijl. Dat is altijd de paradox; want het één heeft met het ander te maken. Financiële problemen stellen ons minder goed in staat om iets aan leefstijl te doen, dat heeft met ons doenvermogen (WRR) te maken. Scholing aan zorgverleners moet aan die bewustwording bijdragen. “

Het onderzoek duurt anderhalf jaar. Almere Zorggroep is de ontwikkelplek, doel is om de resultaten ook landelijk uit te dragen. 

Verdieping op dit thema: 

https://www.platform31.nl/publicaties/de-eindjes-aan-elkaar-knopen

http://www.thedoctorwillseeyounow.com/content/stress/art2436.html

http://www.gezondin.nu/thema/sociale-omgeving/publicaties/121-gezondheidsachterstanden-doorbreek-de-tendens

Het Achterstandsfonds Leiden en Alphen aan den Rijn organiseert op dinsdag 2 april een bijeenkomst voor werkers in medisch en sociaal domein in de wijken Ridderveld en Alphen aan den Rijn Noord om schuldenproblematiek in de wijk te bespreken. Dit doet het achterstandsfonds samen met organisaties als Stichting Geldzorg, Tom in de Buurt en onderdelen van de gemeente. Marieke van Schie is, vanuit Reos, coördinator van het achterstandsfonds. 

Reos adviseert bij het krijgen van meer samenwerking in de wijk door professionals.