De bestuurders van de Alliantie-partners werden welkom geheten door Astrid Scholten, directeur van de faculteit Sociaal Werk & Toegepaste Psychologie bij Hogeschool Leiden. “De ambitie van de Alliantie ligt ons na aan het hart en past mooi binnen de ambities van Hogeschool Leiden. We hebben gezondheid en welzijn als speerpunt opgenomen in ons nieuwe instellingsplan 2023-2029. Dat is een goede kapstok om mooie dingen te blijven doen.”

Binnen de Werkplaats Sociaal Domein Den Haag en Leiden, waarbij Hogeschool Leiden nauw is betrokken, wordt hard gewerkt aan thema’s als armoede & schulden, sociaal en gezond in de wijk, sociaal inclusief en professionaliteit in het sociaal domein, vertelde Scholten. “Daarnaast maken we ons vanuit het kenniscentrum Samen Redzaam hard om het welzijn van studenten hoog te houden. Zo hebben we een Levensvaardighedenspel ontwikkeld, besteden we aandacht aan ‘grip op geld’ en is er nu een week van het studentenwelzijn aan de gang. We hebben daarnaast twee studentenpsychologen. Dat was in eerste instantie een pilot, maar zij gaan niet meer weg.”

Nieuwe partners van de Alliantie Positieve Gezondheid

Eva van Steenbergen, programma-adviseur bij Reos, kondigde als kartrekker van de Alliantie drie nieuwe partners aan: Basalt, de gemeente Hillegom en Libertas Leiden. Basalt, het expertisecentrum voor revalidatiezorg in de regio, is eigenlijk al vaak met Positieve Gezondheid bezig, lichtte bestuursvoorzitter Willem Wiegersma toe. “Dat doen we door de patiënt als vertrekpunt te nemen en zijn of haar situatie op een holistische manier te bekijken. Tegelijkertijd kwamen we tot de conclusie dat we nog dingen te doen hebben met elkaar. Dat is de reden waarom we aansluiten bij de Alliantie. Het is altijd goed om jezelf een spiegel voor te houden.”

Namens de gemeente Hillegom gaf wethouder Jan van Rijn aan dat Positieve Gezondheid ook daar al een aantal jaren in zwang is. “Zo hebben we het programma Healthy Hillegom en zijn we nu bijvoorbeeld bezig met een ‘sportieve route’ van park naar park, met meer attributen dan er nu staan. Ik vind het van belang dat Positieve Gezondheid in onze hele regio een plek krijgt. Door aan te sluiten bij de Alliantie kunnen we iets brengen, maar ik hoop zeker ook iets te kunnen halen.”

Benjamin Martens deelde als bestuurder van Libertas Leiden tenslotte waarom zijn zorgorganisatie, die ook thuiszorg biedt, aansluit bij de Alliantie. “Onze koers voor de komende jaren is gestoeld op gewoon goede zorg leveren en aantrekkelijk werkgeverschap. Bij beide doelstellingen betrekken we Positieve Gezondheid. Dan sluit je ook aan in de Alliantie, zo simpel is het. Daarnaast participeren we in sociale wijkteams. Ik hoop dat we inwoners kunnen verleiden om samen verder te kijken naar een brede blik op gezondheid.”

Burgerinitiatieven

Als vertegenwoordigers van burgerinitiatieven deelden Evelyn Kessels namens Samen Gezond Zoeterwoude en Lodewijk Schmit Jongbloed namens Langer Zelfstandig Leven Oegstgeest waarmee zij bezig zijn. “We willen Zoeterwoude de groenste en gezondste gemeente van Zuid-Holland maken”, gaf Kessels haar toehoorders mee. “Zo hebben we in september bijvoorbeeld een gezondheidsroute door Zoeterwoude georganiseerd die door de burgemeester op een hometrainer werd geopend.” Schmit Jongbloed: “In Oegstgeest zijn circa veertig mensen wekelijks actief in de Vitality Club. Er zijn buurtambassadeurs die sociale activiteiten organiseren en we proberen woningen voor ouderen te realiseren. Gelukkig gaat de nieuwe gemeenteraad heel actief aan de slag met onze ideeën.”

‘Slap bezig met gezondheid en preventie’

Ellen van Steekelenburg, coördinator Positieve Gezondheid bij GGD Hollands Midden en kartrekker van de Alliantie, blikte vervolgens kort terug op de ontwikkeling die de Alliantie heeft doorgemaakt. Daarna gaf ze het woord aan Gerben van Duin, wethouder in Kaag en Braassem. “Ik ben inmiddels 21 jaar wethouder, maar blijf verbaasd dat we in Nederland zo slap bezig zijn met preventie en gezondheid. De hele samenleving en economie draaien op gezondheid, maar we hebben daar geen goed plan voor. We zijn onbewust onbekwaam, leven zonder te weten wat bijvoorbeeld bewegen met je doet. We hebben het schoolzwemmen afgeschaft, want kinderen moeten toetsen maken. Cultuur, sport en welzijn worden altijd als eerste geschrapt, terwijl gezondheid de basis is voor het leven. Daar maak ik me zorgen over, ja. Het is zo belangrijk om kennis te hebben van jezelf, van je lichaam en je mentale gesteldheid.”

Wat Positieve Gezondheid betreft gaf Van Duin aan het mooi te vinden als professionals vanuit meerdere invalshoeken naar de burger kijken. “Door vijf minuten meer tijd te nemen, kun je erachter komen wat er bij iemand speelt en daar een goed vervolg aan geven. Het gaat om het maken van verbinding.” Van Duin zou graag zien dat de gezondheidszorg op de schop gaat. “Is het nog van deze tijd om kinderen cognitief naar een burn-out toe te leiden? Mensen zijn economische wezens, maar moeten die bijdrage dan wel kunnen leveren. Als wethouders zijn we verantwoordelijk voor een visie op gezondheid, waarbij de investering voor de baten uitgaat. Uiteindelijk gaat het om de kracht van de samenleving, maar wij moeten het als partijen wel organiseren en faciliteren.”

Samenwerking tussen Welzijn Teylingen en Marente

Een voorbeeld van verbinding tussen zorg en welzijn is de samenwerking tussen Welzijn Teylingen en Marente. “In de zorg zijn er veel vraagstukken die ook betrekking hebben op welzijn”, vertelde Wilma Roerade, manager Thuiszorg van Marente. “Denk aan sociaal contact, eenzaamheid of zingeving. Vanuit de zorg verwijzen we wel door, maar we willen een stap verder zetten door welzijn bij de cliënt meer naar binnen te brengen. Bijvoorbeeld door de begeleiding van mensen thuis samen op te pakken als thuiszorg en welzijnsorganisatie. Positieve Gezondheid zien we daarbij als raamwerk om de veerkracht van ouderen te vergroten.”

Nancy Baghdadi, directeur van Welzijn Teylingen, gaf een aantal voorbeelden hoe een integrale benadering van gezondheid tot samenwerking kan leiden. “Zo hebben we een verwijskaart ontwikkeld voor doorverwijzing vanuit thuiszorg naar welzijn. Met de verwijskaart is het makkelijker om welzijnsvraagstukken te herkennen en bespreekbaar te maken, zodat er een warme overdracht kan plaatsvinden. We worden als Welzijn Teylingen steeds sneller gevonden.” 

Een ander voorbeeld betreft ondersteuning voor mantelzorg bij jonge mensen met dementie. Baghdadi: “Marente heeft hiervoor een expertisecentrum waarbij wij zijn aangehaakt. Er is een klantenreis ontwikkeld en we bekijken of er een rol voor Welzijn Teylingen is weggelegd bij het ondersteunen van deze mantelzorgers. Met elkaar zijn we een lerende gemeenschap, met verbinding via Positieve Gezondheid.” Baghdadi en Roerade gaven aan ook samen te gaan experimenten met een wijkanalyse. “Eerst vanuit data, daarna zeker ook door inwoners erbij te betrekken”, aldus Baghdadi. Roerade: “Door elkaar te kennen en ervaringen explicieter uit te wisselen, geven we vorm aan preventie op wijkniveau. Er valt zoveel te delen.”

Nadat de deelnemers in kleine groepen ervaringen en ideeën rond Positieve Gezondheid hadden uitgewisseld, was de microfoon voor Jan Berndsen, ambassadeur GGZ van het Institute for Positive Health (iPH). Hij blikte kort terug op zijn presentatie tijdens het Leeratelier Positieve Gezondheid eerder die middag. Vervolgens nam hij de bestuurders mee in een traject rond wijkgerichte GGZ in de regio Utrecht waarbij hij als bestuurder van Lister nauw betrokken was. “Zie het als inspiratie om te zien wat je als startende alliantie de komende jaren tegen kunt komen”, aldus Berndsen. “We analyseerden wat de begeleiding kostte op de plekken waar patiënten zaten, richtten een taskforce op met alle betrokken partijen en bepaalden waar we naartoe wilden met de transitie. In 2016 leidde dat tot proeftuinen en daar werd het verhaal moeilijk. Want toen we het risico liepen om duizend patiënten over te moeten dragen aan een organisatie met een wijkgerichte aanpak, had ik iets uit te leggen aan de Raad van Toezicht. Die had steeds het idee dat de aanbesteding wel naar ons zou gaan, maar die ging naar de andere partij.”  

Berndsen maakte het bruggetje naar de ambitie van de Alliantie Positieve Gezondheid Zuid-Holland Noord, namelijk om in 2030 de meest positief gezonde regio van Nederland te zijn. “Wees er op voorbereid dat de zorg er dan anders uitziet. Wacht niet te lang om daarover na te denken als partner van de Alliantie. Wat past er straks niet meer in het aanbod van jouw organisatie? En hoe ga je die bijvoorbeeld tien procent anders invullen? Het gaat in een transitie om geven en nemen. Nemen is fijn maar geven is best moeilijk. De institutionele gezondheidszorg zal moeten krimpen, naar een gerichter aanbod op wat de burger graag wil.”

Het maken van een lange termijnplanning is absoluut aan te bevelen, gaf Berndsen de bestuurders mee. “In Utrecht is de transitie wel gelukt, maar het had ons geholpen als we eerder in het traject konden zeggen: we gaan daar naartoe en dit zijn de gevolgen. Uiteindelijk konden we het aantal crisisopnamen in de regio Utrecht halveren en heeft de transitie geen grote problemen gegeven omdat de sociale basis op orde was.” Als je van de Alliantie Positieve Gezondheid een succes wilt maken, moet je dat niet aan het toeval overlaten, besloot Berndsen. “Voor een transitie met zoveel impact heb je een regisseur nodig, zoals de gemeente. Met alleen mooie bedoelingen red je het niet.”

Een rondje wensen voor de volgende keer (16 mei 2023) via mentimeter leverde drie gedeelde onderwerpen op: 

• blijvende en meer inbreng van inwoners, 
• lange termijn visie en doelen richting 2030, met tussenstappen,
• concrete voorbeelden uit de wijken.

De kartrekkers sloten af met hartelijk dank aan Jan Berndsen voor zijn inspiratie, aan de deelnemers voor hun actieve inbreng en enthousiasme en aan de Hogeschool Leiden voor hun gastvrijheid, ook tijdens het leeratelier.