Toch gebeurt het nog weinig, dat patiënten -een gelijkwaardige- partner zijn in zorgvernieuwingen. Want hoe doe ik dat effectief? Dat vraagt menig zorgverlener of bestuurder zich af. In dit artikel treft u methoden en goede voorbeelden aan die Reos verzamelde om u te inspireren. Wilt u aan de slag? Reos adviseert en begeleidt u bij het daadwerkelijk betrekken van uw patiënten bij uw zorgvernieuwing.

Wat is patiëntenparticipatie eigenlijk? 
Patiënten kijken met een andere blik naar zorgverlening dan professionals. Ze zijn ervaringsdeskundig voor wat betreft hun ziekte, behandeling of leven met een chronische aandoening. 

Zorgverleners en zorgorganisaties kunnen profiteren van deze ervaringsdeskundigheid om hun zorg te verbeteren of de relevantie van een initiatief te toetsen en te verhogen. Patiëntenparticipatie is een middel om gebruik te maken van deze ervaringsdeskundigheid. Het houdt in dat patiënten de mogelijkheid krijgen kennis en ervaringen in te brengen. Hiervoor kunt u een individuele patiënt betrekken, maar ook een groep van patiënten of patiëntvertegenwoordigers, zoals ouders, familie en naasten van patiënten.

Kort gezegd gaat patiëntenparticipatie over de invloed die de patiënt kan uitoefenen om zorg te verbeteren. Daarbij zijn verschillende niveaus en gradaties te onderscheiden waarop een patiënt uw verbeterpartner kan zijn.
Reos onderscheidt de volgende niveaus:

Patiënt en zorgverlener 
Voorbeeld: Zorggroep Krimpen implementeert persoonsgerichte zorg. Om de patiëntervaringen te meten is een korte vragenlijst opgesteld, die door patiënten na het consult kan worden ingevuld. Reos begeleidde de patiëntenklankbordgroep die de vragen heeft opgesteld.

Patiënt en praktijk
Voorbeeld: Door middel van een ‘speurtocht’ heeft het cliëntenpanel van Gezondheidscentrum Korte Akkeren in Gouda meegedacht over de inrichting en gebruiksvriendelijkheid van het pand. Elke verdieping werd door een groep cliënten aan een zorgvuldige observatie onderworpen. De voorgelegde vragen in de speurtocht waren bijvoorbeeld: het fijnste aan deze verdieping vind ik… De weg vind ik hier door… Uit deze ruimte zou ik verwijderen… Het levert leuke gesprekken en bruikbare input op. Reos organiseerde de panelbijeenkomst in samenwerking met het gezondheidscentrum.

Patiënt en wijk
Voorbeeld: Een ervaringsdeskundige van het GGZ informatiepunt is aangesloten bij het programma ‘betere signalering van depressie in de wijk’ in Alphen aan den Rijn. Het doel is om de eigen ervaringen te delen met wijkwerkers. Het horen van de patiëntervaringen geeft een nieuw perspectief en een andere richting aan de oplossingen. Reos trekt dit project samen met de GGD.

Patiënt en regio
De Raad van Toezicht is een intern toezichthoudend orgaan, dat gebonden is aan de wettelijke kaders voor goed bestuur in de zorg zoals opgesteld door de overheid. De leden van de Raad van Toezicht brengen ook expertise en een netwerk in. Zij worden geworven op basis van een functieprofiel. De meest voorkomende zijn toezichthouders met een financieel-economische, vastgoed of HRM achtergrond. Minder voorkomend is dat één van de profielen gebaseerd is op de expertise over patiëntervaringen. 

Daarnaast zijn er verschillende gradaties van participatie te onderscheiden. Variërend van enige mate van (passieve) betrokkenheid tot het in de ‘lead’ zijn. In alle gevallen gaat het, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, niet om ‘maximale’ participatie, maar om ‘effectieve’ participatie. Te veel participatie leidt in de praktijk vaak tot een slepend en weinig effectief besluitvormingsproces.

Meer informatie
Hier vindt u een handig overzicht van methodieken voor patiëntenparticipatie, onder meer ingedeeld op niveau en gradatie. Daarnaast is online veel informatie te vinden over methoden en voorbeelden van patiëntenparticipatie.

Hieronder hebben wij voor u een aantal links opgenomen naar interessante websites:

Handboek patiënten-/cliëntenparticipatie
Website Participatiekompas
Website Zorg voor innoveren

Wilt u meer weten? Neem contact op met Conny Moons of John Hoenen.