Op een doordeweekse dinsdagochtend is het, zoals altijd, druk in het gezondheidscentrum in de Schilderswijk. Huisarts Carolien Emmens, consulent van Helpdesk Geldzaken Paul Bentvelzen en maatschappelijk werker Laila Moufid van Wijkz hebben een dag vol afspraken. Het is het einde van het jaar en de eindafrekening energie zorgt bij veel mensen voor de nodige zorgen. “Het voorschot is vaak al opgegaan aan boodschappen,” verzucht Laila. “Armoede zorgt voor focus op de korte termijn. Het is gewoon niet handig om het op deze manier te doen.” 

Ondanks hun drukke dag nemen ze de tijd om hun ervaringen met het Financieel Zorgpad te delen. De drie zijn inmiddels goed op elkaar ingespeeld en kijken samen breed naar de mensen die bij hen aankloppen, met als ingang vaak de huisarts. Want medische en sociale problemen staan niet op zichzelf. “Mensen met financiële problemen hebben meer kans op geestelijke en lichamelijke klachten, en op chronische ziekten,” vertelt Carolien. Het werkt ook omgekeerd. Een behandeling bij iemand die ziek is, slaat minder goed aan bij geldstress. “Een diabetespatiënt die niet weet of hij de huur kan betalen, krijg je niet zomaar aan het sporten of een andere leefstijl. Dat is dan niet belangrijk genoeg.”

Juiste plek

Nu de samenwerking met het sociaal domein flink is versterkt, is het voor Carolien veel makkelijker om te vragen naar de financiële situatie. “Voorheen vond ik het lastig, want ik had mensen weinig te bieden.” Ze kon hen doorverwijzen naar een gemeenteloket of maatschappelijk werk, maar had geen idee of ze dan echt gingen. Eigenlijk kon ze alleen maar afwachten. “Nu weet ik dat ik naar de juiste persoon kan verwijzen, en dat die mij op de hoogte houdt. Dat maakt het veel makkelijker om het onderwerp aan te snijden.” 

Laila brengt de problemen in verschillende leefgebieden in kaart, zoals huisvesting, sociaal netwerk, lichamelijke gezondheid én financiën. “Financiële problemen spelen een heel grote rol voor het welzijn van mensen,” vertelt zij. “Wie met geldstress kampt, leeft in het hier en nu en richt zich op de volgende maaltijd en de volgende rekening.” De laatste jaren ziet zij steeds meer ‘werkende armen’: mensen die hard werken en toch amper rond kunnen komen. “Die stress drukt op ze. Het is belangrijk om uit te vinden waarom iemand piekert of slecht slaapt. Alleen dan kan een behandeling, fysiek of mentaal, goed aanslaan.”

Verstrikt

Als er financiële vragen of zorgen spelen, komt Paul van Helpdesk Geldzaken in beeld. Hij brengt inkomsten en uitgaven in beeld en kijkt of mensen geen toeslagen laten liggen, iets dat vaak gebeurt. “Je kunt met een simpele aanvraag mensen heel erg helpen. Vaak zijn ze helemaal verstrikt in ingewikkelde regelingen. Dan valt er een blok stress van hun schouders,” vertelt Paul. “Mensen weten de weg vaak niet te vinden bij instanties, soms loopt de communicatie helemaal mis. Eén telefoontje van mij kan de boel dan weer rechttrekken. Dan denk ik wel, waarom moet het zo ver komen?” 

Soms loopt hij tegen muren op, bijvoorbeeld als mensen in een huis wonen met schimmel op de muren of lekkages. “Is het dan aan mij om de woningbouw te bellen? Niet per se. Maar ik doe het wel”, lacht hij. “Het geeft mij veel voldoening als ik mensen echt kan helpen.” 

Samenwerking medisch en sociaal domein

De noodzaak van samenwerking tussen medisch en sociaal domein is geen nieuws. Toch blijkt de praktijk vaak weerbarstig. Wat maakt dat het in dit voorbeeld wél werkt? “Nabijheid”, klinkt het. “We zitten bij elkaar in een pand, dat maakt het heel makkelijk om binnen te lopen en elkaar bij te praten,” stelt Paul. Toch zou dit geen voorwaarde moeten zijn, vindt Laila: “Je kunt elkaar ook bellen, het gaat erom dat je elkaar kent en actief op de hoogte houdt.” Carolien: “Het begint ermee dat we ons als professional echt realiseren dat we elkaar nodig hebben. We kunnen het niet alleen.”

Ook ‘vertrouwen’ is een belangrijk punt. “Als de huisarts iemand met een warme overdacht naar mij doorstuurt, voelt dat voor hen heel anders dan als ze een nummer krijgen van een loket,” vertelt Laila. Carolien vult aan: “De drempel is hoog voor mensen om ergens heen te gaan, als ze niet weten wie ze daar treffen. Ook schaamte speelt een rol, het is niet altijd leuk om je verhaal te moeten delen. Weten bij wie je terecht komt, geeft vertrouwen.”

Geen pilots meer

Natuurlijk vraagt samenwerken om inspanning, en daarmee tijd. En laat dat nou net iets zijn waar eerstelijnsprofessionals weinig van hebben. “Daarom is structureel inbedden van samenwerking nodig, “stelt Carolien. “Dus geen tijdelijke pilots, maar een standaardmanier van werken, met financiering voor de inspanning die samenwerking nou eenmaal kost. Om dat te veranderen zijn verzekeraars en overheden nodig.” En, vult Laila aan: “Als professional moet je hier zelf voor durven staan. Ik zie gewoon dat het werkt om te investeren in het contact met huisartsen. Dus doe ik dat.”